عزت نفس از جمله موضوعاتی است که در زندگی کودکان اثرات زیادی دارد عزت نفس به معنی تفکر و برداشتی که هر فرد در مورد خود دارد و میزان ارزشی که برای خود قائل می‌باشد است عزت نفس پایین با بروز مشکلات ارتباطی و رفتاری و عزت نفس بالا با شادکامی و رشدبه هنجار کودک در ابعاد اجتماعی شناختی و عاطفی همراه است یکی از مهم ترین راه کارهای ارتقای عزت نفس فرزندان انجام بازی و سرگرمی های هدفمند است. بازی هایی که با مشارکت کودک و در قالب قواعد پیدا و پنهان و با هدف رشد عزت نفس کودکان صورت می گیرد. بازی همیشه در تاریخ وجود داشته است بازی همزاد و همنشین همیشگی نوزادان کودکان و نوجوانان بوده است. بازی فعالیتی طبیعی، لذت بخش، شگفت انگیز و پر رمز و راز است. بازی وسیله‌ای برای بیان احساسات برقراری روابط، توصیف تجربیات، آشکار کردن آرزوها و خود شکوفایی است. میتوان از طریق بازی که با ساختار درمانی پویایی کودک سازگار است به حل مسائل و مشکلات کودکان همت گمارد. در حقیقت بازی درمانی روشی است که به یاری کودکان می شتابد تا مسائل خودرو به دست خویش حل کنند و در عین حال نشان دهنده این واقعیت است که بازی برای کودک همانند یک وسیله ی طبیعی است ،با این هدف که بتواند خویشتن و همچنین ویژگی های روانی خود را بشناسد و به آن توجه کند. از طریق بازی می توان به رشد احساس ارزشمندی و باور کودک مبنی بر اینکه توانایی خوبی دارد کمک کرد .تمرین اول شامل نوعی سرگرمی است که در ارتقای عزت نفس و باور در کودک مبنی بر اینکه فرد توانایی است کمک می کند.
تمرین اول: کمک به کودک برای احساس مسئولیت پذیری و رشد عزت نفس: یک جعبه مداد رنگی یا آبرنگ را به کودک بدهید و به او بگویید این ها برای شما است و می خواهم ضمن مراقبت از آن نقاشی را به خوبی رنگ کنیم یا بهترین نقاشی که می توانی بکشی.
اظهارنظر ذکر شده بر مالکیت و دقت دلالت دارد و در کودک احساس مسئولیت پذیری و مراقبت و مواظبت از وسایل ارائه شده را ایجاد می کنندکودک برای تمرین فوق می پذیرد که به توانایی‌ها و عملکرداو توجه شده و احترام گذاشته شده است. همچنین ضمن اینکه کودک مسئولیت سالم نگهداشتن مدادها را دارد می پذیرد که والدین به توانایی‌های برای ایجاد و خلق اثر باور و اعتماد دارند در پایان نیز عمل کرد کودک رامورد ستایش قرار دهید و او را تشویق کنید. در ادامه می توانید برای عملکرد بهتر کودک در تکلیف تعیین شده به او کمک کنید و برای تلاش بیشتر و کسب رضایت مضاعف از عملکرد مجدد خود کودک را مورد تشویق قرار دهید
تمرین دوم: کمک به کودک برای اصلاح نگرش منفی به جنبه‌هایی از خود:
برای انجام این تمرین لازم است که موارد زیر را تهیه نمایید:
۱.تصویر یک درخت روی یک کاغذ
۲.تصاویری از موضوعات مختلفی از زندگی کودک به ویژه تصاویر موقعیت ها و موضوعاتی که ممکن است بیشتر عزت نفس کودک را تضعیف یا تقویت کنند این موضوعات می‌توانند شامل موارد زیر باشد:
۱-۲.رابطه با خانواده: پدر،مادر ،خواهر یا برادر.
۲-۲.حیطه های مراقبت از بدن :خوردن، خوابیدن، حمام کردن ،آراستن خود.
۳-۲.حیطه فعالیت بدنی و سرگرمی: رقصیدن، اسکیت بازی، سینما و شهربازی ،رفتن فوتبال یا انجام ورزشهای متفاوت و…
۴-۲.آموزش مدرسه، کلاس موسیقی، ملاقات با مشاور، تکلیف خانگی
۵-۲.رفت و آمد یا مسافرت با ماشین ،قطار، اتوبوس و دوچرخه
۶-۲.اندام هایی از بدن :چهره بینی هیکل و….
۷-۲.کارها :کار منزل ،خرید و کار بیرون
۸-۲.روابط اجتماعی، تماس تلفنی ،ملاقات با دوستان ،داشتن دوستان زیاد، صحبت با بزرگسالان، انجام مسابق،ه روابط در مدرسه و کمک به کسی.
۹-۲.سایر فعالیت ها و موضوعات
تصویر درخت را روی کاغذ قرار داده یا چسبانده و سایر تصاویر با موضوعات مختلف را در قطعات کوچکتر در اطراف تصویر درخت قرار دهید یا بچسبانید سپس منظره تعیین شده را در مقابل کودک قرار دهید و به او بگویید تصور کن که یک درخت هستی و تصاویر اطراف درخت می توانند قسمت هایی از تو یا زندگی ات باشند آن تصویر هایی را که بیشتر شبیه تو هستند با خطی به درخت متصل کنید اگر میخواهی قسمتی از خود را پنهان نگه داری خط را از آن تصویر خواست به ریشه های درخت وصل کن و اگر دوست دارید که دیگران تنها قسمتی از تو را ببینند خط را به شاخه ها وصل کن.
با انجام بازی فوق کودک می تواند تصویر دیداری در مورد قسمت هایی از زندگی خود را ارائه دهد، که دوست دارد دیگران آن را ببیند و قسمتهایی از خودش را که ترجیح می‌دهد پنهان باشد نشان ندهد این کار می تواند نقاط ضعف و قدرت کودک را از منظرخود را نشان دهد کودکان موضوعاتی را که موجب شرمساری و کاهش عزت نفس شان می‌شود را پنهان می کنند و موضوعاتی که برعکس عمل می‌کنند را نمایان می‌کنند
سپس از کودک بخواهید که به نقشه نگاه کند و بگوید چه چیزی را درباره ی خودش کشف کرده است کدام موضوعات را موجب ناراحتی و تضعیف خودش می دانند و کدام موضوعات را با کمال میل می تواند به دیگران ارائه کند بعد از انجام این کار میتوانید درباره موضوعاتی که کودک بیان کرده است و به عنوان موضوعات شرمساری و ناراحتی خود پنهان کرده است صحبت کنید و جنبه منفی این موضوعات را برای کودکان کم رنگ تر کرده و موضوعات مثبت را در کودکان نیز تشویق کنید.
انجام بازی های این چنینی این امکان را برای کودکان فراهم می‌آورد که موضوعاتی از زندگی شخصی و جنبه هایی از خود را که کمتر حاضرند با دیگران و حتی والدین در میان بگذارند بیان کنند انجام این بازی ها با صرف زمان و هزینه ی کم می توانند تاثیر مثبتی بر رشد عزت نفس کودکان و همچنین بهبود ارتباط والدین با کودکان داشته باشد این بازی ها می توانند به صورت گروهی و با همراهی هر دو والد انجام گیرد و حس همبستگی و دلبستگی در خانواده را نیز تقویت کند
ذهن کودک وقتی به خوبی تحول می‌یابد که فعال باشد کودک فقط چیزهایی را خوب فرا می گیرد که از راه مشاهده تجربه و فعالیت شخصی آموخته باشد در این میان بازی های کودکان نقشی بی بدیل در تسریع و تقویت توانایی های شان ایفا می کند با توجه به اصول بیان شده برای رشد عزت نفس در کودکان والدین می‌توانند بازی ها و تمرین های دیگری را نیز که مشابه بازی های بیان شده هستند طراحی و اجرا کنند هر بازی می تواند معطوف به اهداف ویژه‌ای از جمله رشد عزت نفس کودک باشد.
منابع:
سینگر،دروتی جی جروم ال.(۱۳۸۷). پرورش خلاقیت به کمک بازی های وانمودی. ( ترجمه حمید علیزاده، علیرضا روحی) تهران: جوانه رشد
هیوز،فرگاس پی.(۱۳۸۴). روانشناسر بازی: کودکان،بازی ورشد.(ترجمه کامران گنجی). تهران:رشد
محمد اسماعیل، الهه.(۱۳۸۲). بازی درمانی:نظریه ها،روش ها وکاربردهای بالینی .تهران:نشر دانژه.
