طبقه ‌بندی آزمونهای هوش

آزمونهای هوشی از جنبه های مختلفی چون فردی یا گروهی بودن ، استفاده یا عدم استفاده از کلام در آنها و وابسته یا ناوابسته به فرهنگ و … مورد بررسی و طبقه بندی قرارمی گیرند . در مطلب زیر به اختصار به برخی از آنها اشاره می نماییم :

الف)فردی یا گروهی بودن
آزمونها برحسب روش اجرا و اینکه درمورد یک فرد یا یک گروه ازافراد به‌کار می‌روند به دو دسته فردی و گروهی تقسیم می‌شوند.

• آزمونهای فردی هوش: به آزمونهایی گفته می‌شود که توسط یک مجری تعلیم دیده، هر بار در‌مورد یک آزمودنی اجرا می‌شوند و آزمونگر، واکنشهای آزمودنی را به سؤالات شفاهی ویا تکالیف از پیش تعیین شده در آزمون ، ثبت می‌کند. آزمونهای “استنفورد – بینه” و “وکسلر” از این دست آزمونها هستند .
• آزمونهای گروهی هوش: به آزمونهایی گفته می‌شود که در هر جلسه آزمون در مورد یک گروه از آزمودنیها اجرامی‌شود. این آزمونها معمولأ به صورت دفترچه ارائه و دستورالعملی دارد که به توسط آزمونگر توضیح داده شده و پاسخ دهندگان به سؤالات دفترچه پاسخ می‌دهند.

ب) استفاده یا عدم استفاده از کلام
آزمونها برحسب اینکه در اجرای آنها از کلمات یا جملات استفاده و یا فقط از تصاویرو اشیاء استفاده شود . به دو گروه کلامی و غیر کلامی تقسیم می‌شوند:

• آزمونهای کلامی هوش: با توانایی آزمودنی در بکار بردن زبان گفتاری، شنیداری یا نوشتاری رابطه دارد، قسمت کلامی آزمون استنفورد – بینه و آزمون واژگان مصور پی ‌بادی از این قبیل‌اند.
• آزمونهای غیر کلامی هوش: آزمونهایی هست که در اجرای آنها نقش زبان و گفتار به حداقل ممکن می رسد . آنها ممکن است از نوع آزمونهای عملی باشند. مانند قسمت غیر کلامی آزمون استنفورد – بینه و آزمون مکعبهای کهس

ج) آزمونهای وابسته یا نا وابسته به فرهنگ
در این زمینه آزمونهای هوش از نظر گستردگی کاربردبررسی می شوند .

• آزمونهای هوشی وابسته به فرهنگ : براساس مشخصات یک فرهنگ خاص ساخته شده وپاسخ دادن به سؤالهای آن مستلزم آشنایی آزمودنی با آن فرهنگ است مانند : آزمونهای کلامی .
• آزمونهای هوشی نابسته به فرهنگ: به آزمونهایی گفته می شود که پاسخ دادن به سؤالات آنها مستلزم آشنایی با فرهنگ خاص نیست. مانند آزمون حافظه کاری غیر کلامی استنفورد –بینه

البته باید توجه داشت که عملکرد هر فرد همیشه متاًثر از فرهنگی است که در آن رشد یافته، و نمی توان یک آزمون کاملا مستقل از فرهنگ داشت لذا بهتراست همواره به ریشه های فرهنگی و بومی آزمونهای هوشی توجه و تا حد ممکن آنها را بومی نمود .

منابع :
۱- مارنات، گری گراث (۲۰۰۳) .راهنمای سنجش روانی برای روان شناسان بالینی، مشاوران و روان پزشکان. ترجمه شریفی، حسن پاشا و نیکخو، محمدرضا (۱۳۹۱ ). تهران. انتشارات رشد
۲- دلاور، علی (۱۳۷۴). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، انتشارات رشد.
گنجی، حمزه (۱۳۷۱) آزمونهای روانی (مبانی نظری و عملی) . مشهد. آستان قدس رضوی