لازم است در هر خانواده یک سری اصول کلی و خط قرمزها براساس هنجار های آن خانواده وجود داشته باشند والدین بارها در موقعیتی قرار می گیرد که کودکشان مرتکب خطایی جدی می شود که نیازمند تنبیه و مجازات ا ست و باید روش ها و راهکارهایی برای رعایت و اجرای این اصول وآموختن الگوهای رفتاری درست بکار گیری شود .یکی ازاین روش ها تنبیه است . تنبیه از نظر لغوی به معنی بیدار کردن، آگاهی دادن می‌باشد.به عبارت دیگر تنبیه نوعی شوک و هشدار جسمی یا روانی است که توجه کودک را به عواقب کارش معطوف می نماید هدف از تنبیه باید ،اصلاح، آگاهی دادن و هدایت کردن باشد و هیچ وقت تنبیه به معنای خشم خود را فروشاندن، تحقیر کردن و اذیت و آزار طرف مقابل نیست . در واقع اگر می توانستیم کودکانمان را فقط با استفاده از روش های مثبت، تربیت کنیم خیلی عالی بود ؛ اما متاسفانه نمی توانیم.استفاده از تنبیه در امر تربیت همواره مخالفان و موافقانىرا داشته و دارد . در روانشناسى تنبیه، حتى تنبیهبدنى، بکلى مطرود و ممنوع نیست و تنبیه را به عنوان یکى از روشهاىاصلاح وتغییر رفتار ذکر کردهاند .در مواردى کهتنبیه اصلاح کننده نباشد دست کم اثربازدارندگى و عبرتآموزى براى دیگران را دارد همچنین مواردى وجود دارد که رفتار نامطلوبباید فورا متوقف شود چرا که اگر متوقف نشود اثرات جبران ناپذیرى را ببار خواهد آورد . در این متن ما قصد نداریم تنبیه را بپذیریم یا رد کنیم ؛ بلکه می خواهیم نظرات مختلف در این مورد را بررسی کنیم و روش صحیح آن را بیابیم تا هنگامی که تنبیه به عنوان یک روش تربیتی ضرورت یافت تأثیردرست و بیشتری داشته باشد.
موافقین تنبیه
در بین روانشناسان و فلاسفه بسیاری موافق تنبیه هستند که به نظرات برخی از آنان می پردازیم :
جان لیانز و همکاران (۱۹۸۸) مىگویند: «بسیارى از مطالعات بیانگر تاثیرتنبیه بر رفتار هستند. این یافتهها مىگویند میزان تاثیر تنبیه در فرو نشاندن رفتار نامطلوب وابسته است به :
تنبیه مىتواند براى سرکوب. با حذف تقریبا هرگونه رفتار نامطلوب ازکودکى اولیه به بعد بکار رود… در روان درمانى تنبیه در اصلاحرفتارهایى که براىکودکان یا دیگران خطر فورى دارد یاجاهایىکه نتیجه فورى لازم است بهترین کاربرد رادارد.»
سیف در کتاب تغییررفتار و رفتار درمانى چنین مىگوید: «با توجه به زیانهاى متعددناشىاز تنبیه و سایر روشهاى تنبیهى بهتر است هرگز از آن بهعنوان روشهاى تربیتى واصلاحى استفاده نشود و به جاىآنها از روشهاى دیگرى که در این فصل مورد بحثقرارگرفت استفاده شود. با این حال ممکن است رفتار فردچنان وخیم و خطرناک باشد کههیچ روش دیگرىباصطلاح جواب ندهد و ناچار کاربرد روش تنبیه تنهاروش ممکن باشد مثلوقتى که رفتار نامطلوب فرد،سلامت و بقاى خود او یا افراد دیگر را تهدید مىکند .
گیج و برلاینى در روانشناسى تربیتى مىگویند: «روشدیگربراى از بین بردن یک پاسخ این است که دانشآموز را هنگامى که آن پاسخ روى مىدهدتنبیه کنیم»سپس در ادامه مىگویند : در اوضاعى خاص بویژه زمانى که تنبیهشدید مورد استفاده قرارگیرد رفتار مىتواند براى همیشهاز بین برود .
بر طبق شواهدى کهجانستون (۱۹۷۲) خلاصهاى از آن فراهم آورده استطرق دیگرکاهش بسامد رفتار در مقایسه با تنبیه در صورتى کهبطورصحیح مورد استفاده قرار گیرد تاثیرى دیرتر، کم دوامتر وغیر مؤثرتر دارند.
گاترى که نظریه بادگیرى خود را بر اصلمجاورتاستوار ساخته است تنبیه را در امر تربیت و یادگیرى مؤثرمىداند. وى مىگوید:تنبیه نه به سبب ناراحتىاى کهتولید مىکند، بلکه به سبب اینکه نحوه پاسخ دهى فردبهمحرکهاى معین را تغییر مىدهد مؤثر است… تنبیه به اینعلت در تغییر دادن رفتارنامطلوب مؤثر است که رفتارناهمساز با رفتار تنبیه شده را ایجاد مىکند.»
موریس در اصلاح رفتار کودکان مىگوید: «درستهمانطور که باپاداش دادن به کودک در هر زمان که رفتارمطلوب را انجام مىدهد مىتوان آن رفتار رانیرومند کردبا پاداش ندادن قاطعانه به کودک هنگام اجراى رفتارنامطلوب نیز مىتواناین رفتار را در او کاهش داد… به هرحال در مواقع نادرى از تنبیه بدنى (مثل یکسیلىدردناک، یا یک فریاد) باید استفاده شود.»
سال آکسلرد مىگوید: «على رغم بعضى از نواقصىکه به این روش [تنبیه] نسبت دادهاند من معتقدم کهتکنیکهاى تنبیه مىتوانند ابزار مفید براى آموزگارباشند.یک دلیل این است که تنبیه احتمالا در شرایطى مؤثر واقعمىشود که تکنیکهاىدیگرى مانند تقویتیک رفتارناهمساز و خاموشى کارگر نیستند، همینطور روشهاىتنبیهاغلب رفتارهاى نامطلوب را سریعتر از تکنیکهاى دیگرکاهش مىدهند.»
والترچین و بنکس (۱۹۷۲) معتقدند: «هر کودکى باید بفهمد که در صورت نافرمانى وسرپیچى ازاطاعتبزرگسالان با او برخورد نا مطلوبى خواهند داشت. اگرکودک به خاطرعمل اشتباه خود تنبیه نشود تصور مىکندکه عمل او بطور ضمنى تایید شده است.»
رونالدس. ایلنگورث مىگوید: «بسیارى از والدین براین باورند که تنبیه بدنىنادرست و نامطلوب است و بهجاى آن اغلب از تنبیه ذهنى و روانى که به مراتبخطرناکتراست، استفاده مىکنند. هیچ پدر و مادرى هرگزنباید از سلاح تهدید به ترک کودک، یادوست نداشتن اوو یا فرستادن کودک به شبانه روزیها استفاده کند. در تماممواقع، چهدر خانه و چه در مدرسه، سلاح تمسخر، انتقادو تحقیر کودک بد و نامطلوب است ونتیجهاى جز اینکهکودک را غمگین و دچار نا امنى سازد نخواهد داشت. درمورد کودکانسنین پیش از دبستان که به اندازه کافىمىفهمند زدن ضربهاى آرام به پشت او بدونخطر است.همین تنبیه نیز پس از آن سن، غالبا غیر ضرورى ونامطلوب است. بهر حال بایدتوجه داشت که تنبیه بدنى.بهیچ عنوان نباید آسیب برساند. همچنین کودک نباید درحضورخواهران و برادران خود تنبیه بدنى شود احیانا اگرتنبیه شد، پس از آن دیگر نباید بااو حرف زد.»
با بررسی نظرات فوق در می یابیم این روش در اولویت نیست و مادام که براىتربیت کودک از روشهاىدیگرى بتوان استفاده کرد بهتراست از این روش استفاده نشود. ( چه بسا اگر ازروشهاىدیگر به نحو صحیح استفاده شود نیازى به تنبیهنباشد).
آثار مخرب تنبیه بدنی
علیرغم آموزه های دینی و آموزش هایی که در جامعه داده می شود،هنوز هم کم نیستند پدر و مادرهایی که تنبیه را به زعم خود بهترین راه آدم کردن فرزندانشان می دانند و آموزش درس زندگی به کودکان خود را از طریق کتک زدن یا توهین کردن جایز می دانند. شاید تصور کنید در حال حاضر گرایش والدین به تنبیه بدنی کمتر باشد اما واقعیت این است که فرهنگ نادرست تنبیه به دلیل عدم شناخت از راه های تربیتی معقول هنوز هم یک راه کار مهم برای والدین محسوب می شود.کودک آزاری جسمی و بدنی اولین و شایع ترین کودک آزاری است که بیشتر در خانواده های نیازمند و در معرض از هم پاشیدگی اتفاق می افتد. کودک آزاری عاطفی، نوع دوم کودک آزاری است که شامل، تحقیر، سرزنش و خدشه دار کردن شخصیت کودک است که علاوه بر خانواده های فقیر در خانواده های نسبتاً مرفه جامعه نیز دیده می شود و تقریباً شایع ترین شکل کودک آزاری است کارشناسان تعلیم و تربیت برای تنبیه بدنی آثار مخرب فراوانی ذکر کرده اند که هر یک از آنها به تنهایی می تواند تأثیر بسزایی در روحیه و شخصیت آینده کودک ما داشته باشد و انگیزه ای باشد که والدین به هیچ عنوان از تنبیه بدنی برای کودک خود استفاده نکنند.
تنبیه به شیوه نادرست خصوصا تنبیه بدنی باعث می شود:
به هر حال در تربیت کودک اغراق نیست اگر بگوییم تنبیه فیزیکی جایی ندارد و چنانچه بعضی از والدین یا مربیان بخواهند جایی برای تنبیه قائل شوند آن را به عنوان آخرین گام بکار ببرند.در قسمت بعد به روشهای اصولی و صحیح و حتی جایگزین تنبیه می پردازیم .
